Miejsca pamięci na terenie gminy Tłuchowo
Pomnik (mogiła) powstańców styczniowych 1863 roku
4 kwietnia 1963 roku w pościgu za siedmioma powstańcami wyjeżdżającymi z Tłuchowa wyruszył oddział Kozaków.
Do potyczki doszło przy nieistniejącym już moście w Kozirogu-Łęgu. Czterech z nich zostało zabitych, a trzech ciężko rannych.
Ranni zostali wówczas Felicjan Sumiński z Płocka, Stanisław Sąpławski ze wsi Zasiek w powiecie toruńskim i Karol Rogowski ze wsi Ciliczki.
Zginęli na miejscu w zaciętej walce:
Teodor Brożchowski z powiatu mławskiego,
Aleksander Chodecki lat 30 inżynier z Płocka,
Józef Rościeszewski lat 19 z Janczewa,
Aleksander Szczypiński lat 22 z Płocka.
Przy kościele w Tłuchowie znajduje się ich mogiła. Tablica na niej wymienia tylko trzy ostatnie nazwiska. Nazwisko czwartego powstańca nie było wówczas znane.
Źródła
19 września 1944 roku dla zastraszenia i spacfikowania mieszkańców Źródeł i okolicznych wiosek, oddział gestapo - jagdkommando, stacjonujący w pobliskim Ligowie, spędził do lasu w Źródłach dorosłych mieszkańców Źródeł, Gorzeszyna, Obozu i Podola.
Spośród ustawionych w szeregi mężczyzn i kobiet wyznaczyli niewinnych skazańców na śmierć:
Juliannę Kaźmierkiewicz -lat 50
Władysławę Linosz -lat 52
Józefa Dziergowskiego -lat 32
Pelagię Kowalską -lat 48
Jana Dobrzenieckiego -lat 26
Teofila Pruśkiewicza -lat 24
Na miejsce egzekucji Niemcy przywieźli jeszcze ciała dwóch rozstrzelanych koło Ligowa mężczyzn: Ignacego Barcikowskiego z Osieka i Józefa Krysztoforskiego z Wyczałkowa.
Ciała wszystkich rozstrzelanych zostały zakopane w lesie we wspólnej mogile.
Następną tragedię mieszkańcy Źródeł przeżyli 12 października 1944 r.
Tego dnia wczesnym rankiem wieś została otoczona. Grupa egzekucyjna jagdkommando chodziła do domów "podejrzanych" mieszkańców wsi i dokonywała egzekucji tuż obok zabudowań. Ciała zakopywano na miejscach egzekucji.
W ten sposób zamordowani zostali:
Andrzej Byliński -lat 41
Franciszek Wierzchowski -lat 40
Lucjan Kuźmiński -lat 37
Piotr Zawadzki -lat 44
Jan Lewandowski -lat 20
Jan Rzeszotarski -lat 49
Jan Olejniczak -lat 19
Stanisław Serwach -lat 32
Kazimierz Wojnowski -lat 26 Zaraz po wojnie, w 1945 roku ciała ciała wszystkich pomordowanych zostały ekshumowane i pochowane na cmentarzach w Tłuchowie i Ligowie.
Tłuchówek
26 października 1944 r. oddział gestapo - jagdkommando z Ligowa przed frontem ustawionych w szeregu, zgromadzonych na przymusowych robotach Polaków, dokonał publicznej egzekucji: Zbigniewa Mostka lat 22 z Lipna oraz Henryka Ruszczaka lat 21 z Koziroga Rzecznego.
Zwłoki ich zostały zakopane w miejscu egzekucji, za dworską oborą.
Po wojnie zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarze w Tłuchowie i Lipnie.
Tłuchowo
Dla uczczenia pamięci wszystkich ofiar wojny 1939-1945 z terenu gminy Tłuchowo, staraniem członków koła ówczesnego ZBoWiD i społeczeństwa gminy, wystawiony został w centralnym punkcie Tłuchowa pomnik, na którym umieszczono tablice z nazwiskami poległych i pomordowanych mieszkańców gminy.
W chwili obecnej każde święto państwowe zaczyna się od złożenia symbolicznej wiązanki kwiatów przy pomniku.
Koziróg Rzeczny
1 września 2018 r. w rocznicę wybuchu II wojny światowej podczas uroczystej Mszy św. został odłonięty obelisk i posadzony dąb pamięci.
Na kamiennej tablicy wykuto wraz z herbem gminy napis:
"Za tym wzgórzem, przy drewnianym moście w Kozirogu Łęgu, 4 kwietnia 1863r. w potyczce z Rosjanami śmierć poniosło czterech powstańców styczniowych.
W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Mieszkańcy Gminy i Parafii Tłuchowo 1 września 2018r."
